Աջարուլի պարը էթնիկ հակամարտությունները լուծելու համար
30.11.2021
Երեկոյան ժամերին Մառնեուլիում աջարական պարային երաժշտություն է
հնչում։
Երգի ձայնը հիմնականում գալիս է ռեստորաններից և միջոցառումների
սրահներից, բայց դա չի նշանակում, որ հարսանիքը էթնիկ վրացիների է։
Ադրբեջանական և հայկական հարսանիքներում վրացական պարերը ՝ հատկապես
աջարուլին առանձնանում են մեծ սիրով։ Կրկնում են ինտերնետից սովորած
հնարքները, ավելացնում ադրբեջանական կամ հայկական հնարքներ։ Դա
յուրօրինակ մեկնաբանության ստեղծումն է կամ մշակույթների ամբողջական
խառնումը։ Սա դրական կողմ է և հասարակության մեջ բացասական
տրամադրություն չի ստեղծում։
Վրացական պարը կատարվում է, երբ հարսանիքին էթնիկ վրացի հյուր է
լինում։ Նույնիսկ հարսանիքի տերերը դուրս են գալիս պարելու նրա պատվին
նվագած մեղեդու տակ։ Ինչը նույնպես հարգանքի նշան է։
Ռադիո Մառնեուլիի լրագրող Մարգարիտա Միսկարյանը ներկայացնում է
Մառնեուլիի հայ համայնքը։ Ավանդույթների համաձայն՝ նրա հարսանիքին
աջարական պար է կատարվել՝ ի պատիվ գործընկերների։
Բացի պարասերներից, դուրս էին եկել պարելու նաև պրոֆեսիոնալ պարող
հյուրերը։
Վրացական մշակույթը ներկայացված է ադրբեջանական և հայկական
հարսանիքներին կամ տոնակատարություններին պարելով։ Աջարական պարերի
տեխնիկան բոլորին քաջ հայտնի է և գոնե մեկ անգամ լսվում է ցանկացած
հարսանիքի ժամանակ։ Երաժշտությունը զվարճալի է, զվարճացնում և հմայում
է բոլորին, մինչդեռ ամենահամարձակները մոտենում են պարահրապարակի
կենտրոն ՝ արտահայտելու իրենց կարողությունները և պարում են:
Հաճախ մշակույթների միահյուսումն արտահայտվում է միայն այս կերպ՝
հարսանեկան կամ տոնական սեղանի շուրջ վրացական պար պարելով։
«Էնգուրի» համույթը ստեղծվել է Մառնեուլիում 2008 թվականին։ Երիտասարդ
պարուսույցը որոշել է տեղացիներին ուսուցանել վրացական պարերը։
Անսամբլի հիմնական մասը կազմված է էթնիկ փոքրամասնությունների
ներկայացուցիչներից։
Ակտիվիստները կարծում են, որ ինտեգրումը պետք է լինի երկկողմանի, և որ
քաղաքացիները պետք է կարողանան ուսումնասիրել վրացական պարերն ու
մշակույթը, ինչպես նաև այլ մշակույթներ:
Պետությունը պետք է ավելի մեծ ուշադրություն դարձնի էթնիկ և կրոնական
փոքրամասնությունների մշակույթին և մշակութային բազմազանությանը։ Պետք
է կտրուկ սահմանվի մշակութային ձուլման և ինտեգրման սահմանը, որի
համար պետությունը, բացի գերիշխող էթնիկ խմբի մշակույթը
հանրահռչակելուց, պետք է առաջին պլան դնի նաև ոչ գերիշխող խմբերի
մշակույթը։
Մառնեուլիի մշակութային կենտրոնի ղեկավար Նատո Շավիշվիլին ասում է, որ
Մառնեուլիում կա նաև ադրբեջանական երաժշտության և գործիքների
ուսումնասիրման ստուդիա, որտեղ հնարավոր է սովորել աշուղական արվեստ։
Նախատեսվում է նաև մունիցիպալիտետում բացել գորգագործության
ուսումնական կենտրոն Քվեմո Քարթլիի ադրբեջանցիների համար։ Շավիշվիլին
ասում է, որ Մշակույթի կենտրոնն անում է ամեն ինչ՝ բնակչության
փոխադարձ հարգանքը խորացնելու համար։
«Հատկապես մեծ դեր է խաղում թատրոնը, քանի որ կան
ներկայացումներ, որոնք հիշեցնում են մարդկանց այս հարաբերությունների
մասին։ Ինչպիսի հարաբերություններ ենք ունեցել նախկինում, ուստի
կարծում եմ, որ արվեստը մեծ դեր է խաղում մարդկանց միավորելու
հարցում, և դա հենց այն է, ինչ մենք անում ենք: Խոսքն այստեղ
կոնֆլիկտային իրավիճակի մասին չէ, մենք խոսում ենք մշակույթը
ինտեգրման գործընթացում օգտագործելու, մարդկանց միմյանց մոտեցնելու և
փոխադարձ հարգանք ստեղծելու գործընթացում։ Մենք դրա համար բավականին
լավ պրակտիկա ունենք: Ինչպես գիտեք, մեր բազայում կան մի շարք
խմբակներ, որոնք գործում են արդեն 12 տարի, և մենք հստակ տեսնում ենք,
թե ինչպես են այս երիտասարդները մտերմանում, ովքեր երեկ ընդհանրապես
չէին ճանաչում և չէին հետաքրքրվում միմյանց մշակույթով։ Այն օգնում է
խորացնել ու առաջացնել ներքին հարգանք, ծանոթանալ։ Երբ մարդիկ
ծանոթանում են միմյանց մշակույթի հետ, միմյանց հանդեպ այդ սերն ինքնին
առաջանում է: Ուստի մեր հիմնական նպատակն է, որ երեխաները,
երիտասարդները, ովքեր հաճախում են մեր բազայի խմբակներն ու
ստուդիաները, բացի արվեստի այս կամ այն ուղղությունը տիրապետելուց,
հնարավորություն ունենան մարդկային հարաբերությունների և ընկերական
հարաբերությունների» - , ասել է Նատո Շավիշվիլին։
Ինչպես Մառնեուլիի մշակութային կենտրոնի ղեկավարը, այնպես էլ
Համերաշխության թանգարանի ղեկավար Էլնուր Ալիսոյը կարևոր է համարում
մշակույթը բնակչության հետ կիսելը։ Ալիսոյի խոսքով, Կովկասում ապրող
էթնիկ խմբերը տարիներ ընթացքում անջատվել են միմյանցից և այդ պատճառով
տեղեկություն չունեն միմյանց մշակույթի մասին։
Բայրամ, Սուրբ Սարգիս, Զատիկ... - Այս երեք պետական և կրոնական տոները
Մառնեուլիում երեք տարբեր էթնիկ և կրոնական խմբերի ներկայացուցիչների
կողմից նշվող տոների փոքր ցանկն են:
Վրացական, ադրբեջանական և հայկական մշակույթները իրենց
տարբերություններից զատ ունեն շատ ընդհանրություններ, բայց շատ
դեպքերում այդ ընդհանրությունները տեսնելը բավականին դժվար է
քաղաքական կամ սոցիալական խնդիրների պատճառով: Սոցիալական արդարության
կենտրոնի հիմնադիր Թամթա Միքելաձեի խոսքով, վրացական մշակույթն ըստ
էության և պատմականորեն հիբրիդային մշակույթ էր, որը ստեղծվել է
տարբեր քաղաքակրթությունների խաչմերուկում։ Մշակութային ընկալումն
ամբողջությամբ փոխվել է Խորհրդային Միության կողմից։Այսօր վրացական
հասարակության մեջ գերակշռող գաղափարները, թե ով ենք մենք և ինչպես
ենք մենք հասկանում մեր մշակույթը, խորհրդային ազգագրության և
խորհրդային ազգային քաղաքականության արժանիքն են։
Միքելաձեն կարծում է, որ այնտեղ, որտեղ ապրում է բազմազան
հասարակություն, մշակութային քաղաքականությունը նույնպես պետք է
բազմազան լինի։ Պետությունն ու տեղական ինքնակառավարումն են, որ
արհեստականորեն, հատուկ միջամտությունների միջոցով պետք է ապահովեն
մշակութային փոխգործակցության տարածքների ստեղծումը, միջհամայնքային
համագործակցության փորձի ստեղծումը և միջհամայնքային երկխոսության
փորձի ստեղծումը։
«Մենք ցանկանում ենք մի կողմից արձագանքել ինտեգրացիոն
քաղաքականությանը և ներառական հասարակություն կառուցելու խնդրին, որոշ
դեպքերում մենք ցանկանում ենք ապահովագրել հակասական փորձը և
զարգացնել խաղաղության և խաղաղ գոյակցության գաղափարները։ Տարբեր
ենթատեքստերը հուշում են, որ քաղաքականությունը պետք է վարել
բազմամշակութայնության աջակցությամբ և համագործակցության նման
ոլորտների ի հայտ գալով։
Ղարաբաղյան պատերազմը որոշակի ազդեցություն ունեցավ նաև Վրաստանում
ապրող էթնիկ ադրբեջանցիների և հայերի և նրանց հարաբերությունների վրա։
Միքելաձեի խոսքով, երկու համայնքներն էլ գիտակցում են, որ հարևան
երկրներում հակամարտությունը չպետք է տարածվի Վրաստանում, բայց մյուս
կողմից, երկու երկրների կողմից վարվող ռազմատենչ և շովինիստական
քաղաքականությունը նույնպես ազդում է հասարակության վրա։
Մշակույթը լավ և ապացուցված մեթոդ է կոնֆլիկտային իրավիճակները
լուծելու և ազգերին մերձեցնելու համար։ Ընդհանուր խնդիրներ տեսնելը,
ընդհանուր մշակույթը բացահայտելը և ընդհանուր արժեքներ ունենալը՝
սրանք այն հիմնական թեմաներն են, որոնք կարող են օգնել օտարել
բնակչությանը և վերջ դնել կոնֆլիկտային իրավիճակներին։ Այս
գործընթացում պետությունը կարևոր դեր ունի, ինչը նշանակում է
բնակչության մեջ ստեղծել կարծիքների փոխանակման, ժողովուրդների
մերձեցման և մշակութային բազմազանության դրսևորման տարբեր
տարածքներ։