Dünyada həyatın bahalaşmasının yeddi səbəbi
Ərzaq məhsullarından məişət ehtiyaclarına qədər - bütün dünyada yaşayış dəyəri kəskin şəkildə artır.

Qiymətlərin artdığı qlobal inflyasiyanın sürətinin 2008-ci ildən bəri ən yüksək həddə çatdığını söyləmək olar.

Bu qədər bahalanmaya səbəb olan nədir? Burada bəzi səbəblər var.

1. Enerji resurslarının və yanacağın qiymətinin artırılması

Neftin qiyməti pandemiyanın əvvəlində aşağı düşdü, lakin o vaxtdan bəri tələb artdıqca qiymətlər kəskin şəkildə artır.

ABŞ-da benzinin bir qallonu bir il əvvəl 2,39 dollar idisə, hazırda orta hesabla 3,31 dollar təşkil edir. Böyük Britaniya və Aİ-də də vəziyyət oxşardır. Qazın da qiyməti qalxıb, bu da xərclərin artmasına səbəb olub.

2. Malların çatışmazlığı

Pandemiya zamanı bir çox gündəlik malların qiymətləri qalxdı. Keçən il uzunmüddətli karantin dövründə ölkə əhalisinin böyük bir hissəsi yığdıqları pulu ev təmirinə və digər ehtiyaclara xərclədi.

Bir çox istehsalçı hələ də dolanmaq üçün mübarizə aparır və bir çoxları sadəcə bağlanıb. Bu, plastik, beton və polad da daxil olmaqla bir çox malların qıtlığına səbəb olub və onların qiymətlərini artırıb. 2021-ci ildə Böyük Britaniyada taxta pandemiyadan əvvəlki adi qiymətdən 80% baha idi.

ABŞ-ın böyük pərakəndə satış şirkətləri Nike və Costco yüksək tədarük zənciri xərcləri səbəbindən qiymətləri artırdılar. Avtomobillərin, kompüterlərin və digər məişət əşyalarının həyati vacib komponentləri olan mikroçiplərin çatışmazlığını da qeyd etmək lazımdır. Bütün bunlar dünya bazarındakı qiymətlərə böyük təsir göstərib.

3. Nəqliyyat qiyməti

Bütün dünyaya mal göndərən qlobal göndərmə şirkətləri indi artan tələbatdan əziyyət çəkirlər. Bu o deməkdir ki, pərakəndə satıcılar bu məhsulları mağazalara gətirmək üçün daha çox pul ödəməlidirlər. Nəticədə istehlakçılar üçün qiymətlər bahalaşıb.

Asiyadan Avropaya 40 futluq konteyner göndərmək indi 17.000 dollara başa gəlir – bu isə bir il əvvəl 500 - 1500-ə başa gələndən 10 dəfə çoxdur. Bu, Avropada aviabiletlərin bahalaşması və yük maşını sürücülərinin çatışmazlığı ilə müşayiət olundu.

Bununla belə, diqqətəlayiq haldır ki, dekabr ayında ABŞ öz limanlarında rekord tıxacları aradan qaldırmağa başlayanda nəqliyyatın gecikmələri azaldı. Lakin omikronun ortaya çıxması və kovidin gələcək variantları bu nailiyyətləri ləğv edə bilər.

4. Əmək haqqının artırılması

Pandemiya zamanı bir çox insan işini tərk etdi və ya iş yerini dəyişdi. ABŞ Əmək Departamentinin məlumatına görə, aprel ayında dörd milyondan çox insan işini tərk edib ki, bu da rekord göstəricidir. Nəticədə, firmalar restoranlarda sürücü, yemək prosessoru və ofisiant kimi işçiləri işə götürməkdə çətinlik çəkirlər. ABŞ-ın 50 əsas pərakəndə satışçısı arasında aparılan sorğu nəticəsində məlum olub ki, onların 94%-i vakansiyaları doldurmaqda çətinlik çəkir. Bu səbəbdən şirkətlər reallıqla üz-üzə qalıblar - onlar maaşları artırmalı və ya işçilərə bonuslar təklif etməlidirlər. McDonald's və Amazon 200 dollardan 1000 dollara qədər iş bonusları təklif edir.

İşəgötürənlər üçün bu əlavə xərclər yenə də istifadəçilər tərəfindən ödənilir.

5. İqlim

Dünyanın bir çox yerlərində ekstremal hava inflyasiyaya səbəb olub. Dünyanın neft tədarükləri Meksika körfəzi üzərindən keçən və ABŞ-ın neft infrastrukturuna ziyan vuran “İda” və “Nikolas” qasırğalarından zərər çəkib.

Mikroçiplərə tələbatın ödənilməsi ilə bağlı problemlər keçən qış güclü qış fırtınası səbəbindən Texasdakı böyük fabriklərin bağlanması ilə daha da artıb.

Dünyanın ən böyük istehsalçısı Braziliyada təxminən bir əsr davam edən ən pis quraqlıqdan sonra zəif məhsul alındıqdan sonra dünya bazarında qəhvənin qiyməti də bahalaşıb.

6. Ticarət maneələri

Qiymətləri daha bahalı idxal da şərtləndirir. Yeni Brexit ticarət qaydaları 2021-ci ilin birinci yarısında Aİ-dən Böyük Britaniyaya idxalı təxminən dörddə bir azaldıb. Buna əlavə olaraq, Çin mallarına ABŞ-dan ayrıca idxal vergisi əlavə edilib və nəticədə alıcı üçün qiymət artdı.

Çinin telekommunikasiya nəhəngi Huawei keçən il ABŞ-ın 2019-cu ildə şirkətə tətbiq etdiyi sanksiyaların Amerika təchizatçılarına və istehlakçılarına təsir edəcəyini bildirmişdi.

7. Pandemiya zamanı mövcud olan subsidiya proqramlarının başa çatması

Dünyadakı hökumətlər biznes dəstəyini tədricən azaldır. Pandemiya zamanı bütün dünyada dövlət xərcləri və borclanma artdı. Bu, daha yüksək vergilərə səbəb oldu, insanların sağ qalmasını çətinləşdirdi və əksəriyyət üçün maaşlar eyni qaldı.

Bəzi iqtisadçılar dəstək layihələri başa çatdıqdan sonra dünyada inflyasiyanın daha da artacağı fikrini irəli sürürlər.

Mənbə: BPN
Print