"Ailədə tək böyüyən uşaqlar təkəbbürlü olur". Bu etiket uzun
illərdir hər kəsin dodaqlarına yapışıb.
Bu barədə danışmaq nəinki qarşısını almaq mümkün deyil, həm də əsəb
verir.
İllərdir davam edən “tək uşaq sindromu”ndan danışanlara məsələnin
həqiqətinin belə olmadığını göstərərək cavab verəcək elmi
araşdırmalar mövcuddur.
Adamlar deyirlər, "elin ağzı torba deyil ki, onu bağlayasan",
bununla yanaşı qeyd edilən mövzularda biri də valideynlik dərsi
verirlər: “Uşağı tək qoymayın, qardaş-bacısı olsun”, “bu uşaq tək
böyüdüyü üçün eqoist olur”, kimi şərhlər əlavə olunduqda əsəblər
gərilir.
Tək övlad sahibi olmaq və ya tək övlad olmaq bir çox insanı
qorxutsa da, bilməlisiniz ki, bu sindromun varlığını təsdiqləyən
elmi dəlillər azdır. Sadəcə bir şəhər əfsanəsi olan “tək uşaq
sindromu” ilə bağlı faktlara nəzər salaq.
- Bu sindromu kim icad etdi? Əminəm ki, bir çox
uşaqların deyəcəkləri var.
Tək uşaq sindromu konsepsiyası 1800-cü illərdə G. Stanley Hall və
EV Bohannon adlı iki psixoloq tərəfindən irəli sürülüb. İki
psixoloq 200 nəfər arasında sorğu keçirərək nəinki bu nəticəyə
gəlib, hətta bu vəziyyəti “özlüyündə xəstəlik” adlandırırlar.
İkilinin sözlərinə görə, onlar yalnız uşaqlardır; O, eqoist,
korlanmış, uyğunsuz, tənha, avtoritar və antisosial olur.
Psixoloqlar 1900-cü illərdə öz araşdırmalarını dərc etdilər və
bacı-qardaşları olanların psixi cəhətdən daha sağlam olduqları
qənaətinə gəldilər. O dövrün ailələri də bu araşdırmaya inanır və
yalnız bir uşaqla qalmamağa meyl edirdilər və pis niyyətli fikirlər
getdikcə daha çox yayılırdı.
- Mifi ifşa etmək üçün çoxlu müxtəlif araşdırmalar
aparılır.
Tək uşaq olmaqdan əziyyət çəkən psixoloq Toni Falbo 1986-cı ildə
araşdırma aparıb. Tədqiqat qardaş-bacısı olan və olmayan uşaqlar
arasında heç bir fərq tapmır. Bir şey istisna olmaqla. Yəni, tək
uşaqların valideynləri ilə qardaşları olan uşaqlardan daha güclü
əlaqələri var.
Bu araşdırma əsasında Andreas Klocke və Sven Stadtmüller 10 min
alman uşağı təhlil edirlər. 2018-ci ildə apardıqları araşdırma
uşaqların valideynləri ilə danışmağın nə qədər asan olduğunu
araşdırıb. Aparılan araşdırmalar nəticəsində tək uşaqların 25%-nin,
ilk uşaqların 24%-nin, orta övladların 20%-nin və ən kiçik
uşaqların 18%-nin valideynləri ilə yaxşı münasibətdə olduğu
müşahidə edilib.
- Ailə siyasətinin bir uşaq olduğu Çində də aparılan
araşdırmalar var.
Cənub-Qərb Universitetinin psixoloqu Jiang Qiunun rəhbərlik etdiyi
tədqiqatçılar tək uşaq olan 126 tələbəni və bacısı-qardaşı olan 177
tələbəni araşdırıblar. Uşaqlar düşünmə qabiliyyəti və şəxsiyyət
baxımından nəzərə alınır.
Yaradıcı təfəkkür testində iştirak edən uşaqlar da tək uşaqların
çevik düşündüyünü və problemlərin daha yaradıcı həlli yollarını
tapdıqlarını göstəriblər. Bunun səbəbi tək uşaqların qardaşları
olmadığı üçün özlərinə güvənməsi göstərilir.
MRT müayinələri başqa bir həqiqəti ortaya qoyur. Tək uşaqların
beyninin təxəyyül və yaradıcılıqla əlaqəli sahələrində daha çox boz
maddə var.
- Bəs niyə sindromun bəzi xüsusiyyətləri əslində
yalnız uşaqlarda mövcuddur?
Bunun əsas səbəbi təbii ki, sosial dayaqdır. Uzun illərdir mövcud
olan tək uşaq anlayışı hər kəsə kök salıb. Bu, istər-istəməz
uşaqların tərbiyəsinə əks olunur.
Valideynlər övladlarına zarafatla da olsa, tək uşaq sindromu ilə
bağlı nəsə deyirlərsə, bu, uşağın inkişafında özünü göstərə bilər.
Söylənənlərlə uşaqlar öz zehnlərində səhvlərinin və ya inkişaf
qüsurlarının bacı-qardaşının olmamasından qaynaqlandığını düşünə
bilərlər.
Yeganə uşaq sindromunu sübut edən kifayət qədər sənəd olmasa da,
bunun bir tərbiyə tərzi olduğunu unutmaq olmaz. Əhəmiyyətli olanın
bacı-qardaş sayı deyil, valideyn olduğunu bilmək, uşaqlarda “mən
tək uşağıyam, ona görə beləyəm” qavrayışının formalaşmasına şərait
yaratmamaqdır.
Bizimyol.info